Mayıs 31, 2023
Türkiye Maarif Vakfının geleneksel hale gelen etkinliği Maarif Söyleşileri’nin konuğu İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şefaattin Deniz oldu. “İstanbul’un Fethi ve Fatih’in Entelektüel Portresi” başlığıyla yapılan söyleşiye Türkiye Maarif Vakfı Başkan Vekili Prof. Dr. Ahmet Emre Bilgili, Yönetim Kurulu Üyeleri Ahmet Türkben ve Mustafa Çaltılı’yla Vakıf çalışanları katıldı.
Konuşmasına Osmanlı devleti öncelikle bir gaza devleti olduğunu söyleyerek başlayan Doç. Dr. Şefaattin Deniz; “Padişahlar gazi unvanı taşıyorlar. Osman Gazi’den başlamak üzere, son döneme kadar Osmanlı padişahları gazi unvanını kullanmışlardır.” dedi. Fatih Sultan Mehmet’in yalnızca Türk tarihinin değil, dünya tarihinin de çok önemli bir ismi olduğunu dile getiren Doç. Dr. Deniz, Müslüman padişahların kendilerini zamanın İskenderi olarak tanımladıklarını, Fatih’in İskender kadar önemli bir karakter olduğunu ifade etti.
İstanbul’un Fethi Düşüncesiyle Yoğrulmuş Bir Gençlik Dönemi
Fatih Sultan Mehmet’in fütuhatı öncelediğini vurgulayan Şefaattin Deniz, zamanının tarihçilerinin onu Ebu’l feth yani fethin babası olarak tanımladıklarını söyleyerek; “49 yıllık hayatında çok önemli işlere imza atan Fatih, bir kişinin ne kadar yaşadığının değil, yaşarken ne yaptığının önemli olduğunun en net göstergesidir. 1432’de Edirne’de dünyaya geliyor. Manisa’ya gönderiliyor. Sultan Murat, oğlu Alaaddin’i kaybettikten sonra uzlete çekilmek istiyor ve Bursa’ya gidiyor. Yerine oğlu Mehmet’i bırakıyor. Haçlı ordusunun geldiğini duyan vezirler Sultan Murat’ı geri çağırıyorlar. II. Murat önderliğindeki Osmanlı ordusu, Haçlıları yeniyor. Manisa’ya dönüyor. Ama tekrar gelmesi için ikna ediliyor. Adeta Fatih Sultan Mehmet’e darbe yapılarak tahttan indiriliyor. Manisa’ya dönen Sultan Mehmet bu dönemi iyi değerlendiriyor. Ve kendini iyi yetiştiriyor. 1451’de Sultan Murad vefat edince Çandarlı Halil Paşa’nın davetiyle Payitaht’a geliyor. Çandarlı’yı Sadrazam yapıyor ve Manisa’daki paşalarına görev veriyor. İstanbul’un fethine karar vermiş olan Fatih, Boğazkesen Hisarı’nı yaptırarak işe koyuluyor.” cümleleriyle Sultan Fatih’in hangi koşullarda yetiştiğinin altını çizdi.
“Çandarlı Halil Paşa geri çekilmeyi teklif ediyor.”
“Bizans tarafında da bazı çalışmalar var. Şehzade Orhan’ı elinde bulunduran Bizans Kralı, bunu Osmanlı’ya karşı kullanıyor. Ceneviz ve Katalanya’dan destek kuvvetleri geliyor. 6 Nisan’dan 29 Mayıs’a kadar gelen süreçte bir Bizanslıların bir Osmanlıların morali bozuluyor. Bu dönemde defalarca kez divan toplanıyor. Çandarlı Halil geri çekilmeyi teklif ediyor. Bu süreçte Bizans İmparatoru’na da gitgeller yapılıyor. Gece yarısı yahut şafak sökmeden Osmanlı ordusu harekete geçiyor. İstanbul’un fethi müyesser oluyor.” diyen Deniz, Fatih Sultan Mehmet’in fetihten sonra hızlıca Ayasofya’ya gittiğini, oradan şehri izlediğini, Ayasofya’nın perişan vaziyetini görünce şu şiiri okuduğunu aktardı: “Perdedâri mîkuned der kasr-ı Kayser ankebût/ Bûm nevbet mîzened der târumu Efrasyâb. (Örümcek Kayser’in sarayında perdeci olmuş, Baykuş Afrasiyab kalesinde nöbet borusu çalar!”
“Fatih Belgrad seferi sırasında ölümden döndü.”
Fatih’in İstanbul’un fethinden sonra İstanbul’da kalmadığını, Mora ve Bosna tarafına hareket ettiğini söyleyen Doç. Dr. Şefaattin Deniz, “Belgrad önlerinde Osmanlı ordusu istediği sonucu alamıyor. İnanılmaz akınlar yapılıyor ama olmuyor. Fatih atıyla Hisar’ın önüne kadar gidiyor. Alnına taş geliyor ve Fatih ölümden dönüyor. Yeniçeri ağaları ve komutanları burada şehit oluyorlar. 1 yılda bazen 3 defa fethe çıkıyor. Mora ve çevresinde 300 civarında kale fethediliyor. Bazen sarayda 6 ay kaldığı oluyor. O zaman da ilimle uğraşıyor.” ifadeleriyle Sultan Fatih’in mücadeleci ruhunun portresini çizdi.
“Trabzon için bu zahmet niye?”
Doç. Dr. Deniz, Amasra’nın yanında bulunan Mahmut Paşa’nın ikna kabiliyetiyle, Sinop’un da İsfendiyar oğlu İsmail bey’in ikna edilerek alındığına işaret eden Deniz, Trabzon’un fethine ilişkin; “Görünüşte Uzun Hasan’a gidiyor ama gerçekte Trabzon’a yürüyor. Uzun Hasan annesi ve şeyhini gönderiyor, o da onlara izzet-i ikramda bulunuyor ve yanına alarak Trabzon üzerine yürüyor. Sare hatun’un ‘Evlat Trabzon için bu zahmet niye?’ sorusuna Padişah ‘Elimizde İslam’ın kılıcı vardır ana’ diye cevaplıyor.” ifadelerini kullandı. Sultan’ın, Fatih Gazi Sultan Mehemmed ve Ebu’l feth unvanlarını sonuna kadar hak ettiğini dile getiren Doç. Dr. Şefaattin Deniz, İstanbul’un fetihten sonra kurulan medreselerle tam anlamıyla bir payitaht olduğunun altını çizdi. Şefaattin Deniz, Fatih’in entelektüel kişiliğine de değinerek sözlerini tamamladı.
Hediye takdiminin ardından program sona erdi.
